ΜΕΛΑΓΧΟΛίΑ: ΕΥΦΥΊΑ ΚΑΙ ΤΡΕΛΛΑ ΤΗΣ ΕΥΡΩΠΗΣ

Γκόγια, Οι γριές (με τον καθρέφτη)

Mélancolie : génie et folie en Occident

Για ποιόν λόγο άραγε, όλοι οι εξέχοντες άνθρωποι, όσον αφορά την φιλοσοφία, την επιστήμη, την ποίηση, και τις τέχνες, είναι όλοι τους εμφανώς βαρύθυμοι, μερικοί μάλιστα ως το σημείο να υποφέρουν από πόνους, που οφείλονται στην μέλαινα χολή;

Αριστοτέλης, ερώτημα ΧΧΧ

Στο Grand Palais του Παρισιού, η έκθεση "Μελαγχολία, ευφυΐα και τρέλλα της Δύσης", πνευματική τροφή υψηλής αισθητικής και αξίας. Τυχαία είδα τη αφίσα στο μετρό, το τελευταίο μου βράδυ εκεί, και ευτυχώς δεν αποθαρρύνθηκα από την τεράστια ουρά, που τελικά δεν ήταν για εισιτήρια, αλλά για έλεγχο ασφαλείας – μην κρύβεις καμμιά βόμβα στο βρακί σου δηλαδή, α ρε Μπιν Λάντεν και Μπους τι μας κάνατε… Μία ώρα αναμονή μέσα στην παγωνιά του Γενάρη, και η έκθεση κακοφωτισμένη, ο κόσμος ασφυκτικά πολύς, οι λεζάντες δυσανάγνωστες και σε κακή θέση, όλοι να στριμώχνονται για να τις διαβάσουν, ευγενικά, ευρωπαϊκά, πολιτισμένα, αλλά το στρίμωγμα, στρίμωγμα.

Εδώ σταματάει η γκρίνια. Η οργάνωση της έκθεσης σε έξι ενότητες ευφυέστατη, τα εκτιθέμενα έργα τέχνης τα πιό αξιόλογα που θα μπορούσες να ελπίσεις, τα κείμενα, αν και δυσανάγνωστα, εύστοχα επιλεγμένα και γραμμένα. Η έκθεση αρχίζει από την αρχαιότητα, με αποσπάσματα από τον Αριστοτέλη και τον Ιπποκράτη, και την στήλη του Δημοκλείδη, που κάθεται λυπημένος στην πλώρη της τριήρης του, και που την δάνεισε στην έκθεση το Εθνικό μας Αρχαιολογικό Μουσείο (που αμφιβάλλω αν ένας στους δέκα Αθηναίους το έχει επισκεφθεί). Στην πορεία μαθαίνεις ότι η Ακηδεία (δυσθυμία) ήταν ένα από τα επτά θανάσιμα αμαρτήματα της Καθολικής εκκλησίας κατά τον μεσαίωνα, γιατί γελάει ο Δημόκριτος και γιατί κλαίει ο Ηράκλειτος, από πού ξεκίνησε ο όρος "γλυκιά μελαγχολία", τι τέλος πάντων ήταν ο Ρομαντισμός, και πολλά άλλα. Η έκθεση καταλήγει στον Σαρτρ και στην μοντέρνα (και μεταμοντέρνα και βάλε) και φευγάτη τέχνη. Στα φουαγιέ ανάμεσα στις ενότητες, υπάρχουν μεγάλα ταμπλώ, με αποσπάσματα από λογοτεχνικά έργα και δοκίμια, που φωτίζουν κάθε πλευρά του σκοτεινού θέματος… Εντύπωσή μου είναι ότι γίνεται, για τους σκοπούς προφανώς της έκθεσης, μια υπερβολική σύγχυση του θέματος της Λύπης, της Μελαγχολίας και της Κατάθλιψης, που φυσικά είναι συγγενικές, αλλά πολύ διαφορετικές οντότητες, συνολικά όμως το αποτέλεσμα είναι πολύ αξιόλογο.

Συνοψίζοντας, πρέπει να πάτε, γιατί θα δείτε έργα των Γκόγια, Ντύρερ, Πικάσο, Βαν Γκογκ, και πολλών άλλων κορυφαίων καλλιτεχνών, συγκεντρωμένα κυριολεκτικά από όλον τον κόσμο, θα μάθετε πολλά (αν αντέξετε να αποκρυπτογραφήσετε τις λεζάντες – σε γαλλικά και αγγλικά), θα περάσετε δυό τρείς ευχάριστες (!) ώρες, και θα φύγετε, παραδόξως, πιο αισιόδοξοι. Θα πάρετε και τον κατάλογο, έναν βαρύ τόμο που θα πληρώσετε υπέρβαρο στην επιστροφή, και δεν έχει αυτούσια τα κείμενα της έκθεσης, ούτε και όλα τα έργα, αλλά αξίζει τον κόπο. Ευτυχώς που παρά την απαγόρευση φωτογράφισα με το κινητό μου την παρακάτω λεζάντα, και σας την μεταφράζω:


Αυτές οι αγαπημένες εικόνες των ποιητών που τείνουν προς την ονειροπόληση είναι όλες σχεδόν δενεισμένες από αρνητικά αντικείμενα, όπως η ησυχία της νύχτας, η σκιά του πυκνού δάσους, η μοναξιά των βουνών, η ειρήνη των τάφων, που δεν είναι παρά η απουσία του θορύβου, του φωτός, των ανθρώπων, και των προβλημάτων της ζωής.

(Ο Σατωβριάνδος – όχι, δεν ήταν μόνο φιλέλλην – για τον εν τω γεννάσθαι ρομαντισμό)

(Ces images favorites des poetes enclins a la reverie sont presque toutes empruntees d’objets negatifs, tels que le silence des nuits, l’ombre des bois, la solitude des montagnes, la paix des tombeaux, qui ne sont que l’absence du bruit, de la lumiere, des hommes et des inquietudes de la vie)

Κορυφαία στιγμή: δυό γριούλες, πιασμένες αγκαζέ, προσπαθούν να διαβάσουν την λεζάντα ενός πίνακα. Τελικά η μια τα καταφέρνει και γελάει μόνη της. «Τι λέει;» την ρωτάει η άλλη. «Οι Γριές!», απαντάει γελώντας αυτή.

Και μια που (εκτός αν πάρει παράταση) η έκθεση τελειώνει στις 16 Ιανουαρίου, πάτε τουλάχιστον να πάρετε μια (καλή) ιδέα στο http://www.rmn.fr/melancolie/ (μόνο στα γαλλικά)

Καλό Σ-Κ
Μαυρόγατος
Σ:(

(à suivre)

ΥΓ Αν σας άρεσε αυτό που διαβάσατε, δείτε και το

http://mavrosgatos.blogspot.com/2006/01/13.html

που είναι από τα πιό αγαπημένα μου ποιήματα, και δεν το διάβασε χτες σχεδόν κανείς...