ΜΙΑ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΗ(;) ΥΠΟΘΕΣΗ(;): ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ "ΑΘΑΝΑΤΗ ΨΥΧΗ"

Ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίζει ότι οι ηδονές, οι απολαύσεις, το γέλιο και η ευχαρίστηση, αλλά και οι λύπες, ο πόνος, η μελαγχολία και ο θρήνος, δεν προέρχονται από πουθενά αλλού, παρά μόνο από τον εγκέφαλο…

Ιπποκράτης (460-370 π.Χ.)

Η ανθρώπινη φύση αρέσκεται να βαυκαλίζεται και να εθελοτυφλεί, να κοροιδεύει τον εαυτό της. Είναι υγιέστατο να πιστεύεις βαθιά σε μιαν Αγαθή Θεότητα και σε μιαν Αθάνατη Ψυχή, λύνονται αυτόματα όλα σου τα προβλήματα… Γι’αυτόν τον λόγο, ακόμα κι ο Νομπελίστας Sir Francis Crick, ένας διαπρεπής φυσικός, βιοχημικός και νευροεπιστήμονας, που μαζί με τον James Watson ανακάλυψε το 1955 το DNA, ο γίγαντας αυτός του πνεύματος, διστάζει να πει σταράτα την επιστημονική του Αλήθεια, και την παρουσιάζει σαν κάτι που με «έκπληξη» «ανακαλύπτει». Εισάγει την ανακάλυψη του όχι σαν κάτι αυτονόητο κι αναμενόμενο, όπως θα άρμοζε, αλλά σαν «μια εκπληκτική υπόθεση». Η Ανθρωπότητα έχει συνθηκολογήσει με την ιδέα ότι δεν είναι το κέντρο του Κόσμου, έχει δεχτεί την θεωρία της σχετικότητας και την κβαντική φυσική, αν και όχι σε όλη την έκταση των συνεπειών της, αλλά αποκαλεί την διαπίστωση ότι δεν υπάρχει δυισμός ψυχής-σώματος, μια «εκπληκτική υπόθεση»…

Sir Francis Crick (1916-2004)

«Η Εκπληκτική Υπόθεση είναι ότι «Εσύ», οι χαρές σου και οι λύπες σου, οι αναμνήσεις και οι φιλοδοξίες σου, η αίσθηση της προσωπικής σου ταυτότητας και της ελεύθερης βούλησης, στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από την συμπεριφορά μιας τεράστιας συνάθροισης νευρικών κυτττάρων και των μορίων τους. (…) Η υπόθεση αυτή είναι τόσο ξένη προς τις αντιλήψεις των περισσότερων σημερινών ανθρώπων, που μπορεί πράγματι να χαρακτηριστεί εκπληκτική.
…
Οπωσδήποτε, δεν κατανοούμε ακόμη τι ακριβώς συμβαίνει σε πολύ μικρές αποστάσεις (μέσα στον πυρήνα του ατόμου), σε εξαιρετικά υψηλές ενέργειες και σε πολύ μεγάλα πεδία βαρύτητας. Αλλά σε σχέση με τις συνθήκες που συνήθως αντιμετωπίζουμε πάνω στην γη (όπου ένα άτομο μετατρέπεται σε ένα άλλο μόνο υπό πολύ ειδικές περιστάσεις), οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν πως η ατέλεια των γνώσεών μας έχει ελάχιστη (ή και μηδενική)σημασία όσον αφορά την προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τη νόηση και τον εγκέφαλο.
…
Ένας σημερινός νευροβιολόγος δεν χρειάζεται τη θρησκευτική έννοια της ψυχής για να εξηγήσει τη συμπεριφορά του ανθρώπου και των άλλων ζώων. Αυτό θυμίζει την ερώτηση που έθεσε ο Μέγας Ναπολέων, όταν ο Pierre-Simon Laplace του εξήγησε τη λειτουργία του ηλιακού συστήματος. «Πού εμπλέκεται ο Θεός σε όλα αυτά;», ρώτησε. Ο Laplace του απάντησε: «Μεγαλειότατε, η υπόθεση αυτή δεν μου είναι αναγκαία». Δεν πιστεύουν όλοι οι νευροεπιστήμονες ότι η ιδέα της ψυχής είναι ένας μύθος – ο Sir John Eccles είναι η πιο αξιοσημείωτη περίπτωση – αλλά το πιστεύει σίγουρα η πλειονότητά τους.
…
Πολλοί μορφωμένοι άνθρωποι, ιδιαίτερα στον δυτικό κόσμο, συμμερίζονται την πεποίθηση ότι η ψυχή αποτελεί μια μεταφορά και ότι δεν υπάρχει προσωπική ζωή πριν από την σύλληψη και μετά τον θάνατο. Μπορεί να αποκαλούν τον εαυτό τους άθεο, αγνωστικιστή, ουμανιστή, ή απλώς ξεστρατισμένο πιστό, πάντως όλοι αρνούνται τα βασικά αξιώματα των παραδοσιακών θρησκειών. Κι όμως, αυτό δεν συνεπάγεται ότι στην καθημερινή τους ζωή σκέφτονται με ριζικά διαφορετικό τρόπο από τους υπόλοιπους ανθρώπους.
…
Υπάρχουν, φυσικά, μορφωμένοι άνθρωποι, που πιστεύουν ότι η Εκπληκτική Υπόθεση είναι τόσο εύλογη ώστε δεν θα έπρεπε να αποκαλείται εκπληκτική. Υποψιάζομαι ότι πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί όλες τις συνεπαγωγές αυτής της αντίληψης. Μερικές φορές μου φαίνεται κι εμένα δύσκολο να αποφύγω την ιδέα του ανθρωπίσκου μέσα στο κεφάλι μας, στην οποία πολύ εύκολα γλυστράει κανείς.

Sir Francis Crick, An Astonishing Hypothesis, 1995
Ελληνική μετάφραση, Εκδόσεις Κάτοπτρο, 1997

Ο «ανθρωπίσκος» στο τελευταίο απόσπασμα είναι ο περίφημος Homunculus. Προσέξτε, όχι ο αισθητηριακός ανθρωπίσκος, ο άλλος, ο φιλοσοφικός, αυτός ο νοητός ανθρωπάκος, που κατοικεί μέσα στην γκλάβα μας και που αντιστοιχεί περίπου στον «εαυτό μας», στο «εγώ μας» ή στην «ψυχή μας». Αυτός ο ανθρωπίσκος κατοικεί μεν στο κεφάλι μας, δηλαδή στο σώμα μας, αλλά δεν είναι το σώμα μας, είναι απλά ο κυβερνήτης του σώματος αυτού, όπως περίπου οι πιλότοι ενός F-16 δεν είναι το F-16… και όταν αυτό αρχίσει να κάνει νερά, πηδάει με το αλεξίπτωτο και σώζεται… Αυτή είναι η απατηλή νοητική εικόνα που έχει η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων για την συνείδηση, για το σώμα, και για την "Σωτηρία" – τη "μετά Θάνατον ζωή"...

[...]

[προδημοσίευση από το "Ταξίδι Χωρίς Επιστροφή"]