13 Σεπ 2006

ΜΙΑ ΕΚΠΛΗΚΤΙΚΗ(;) ΥΠΟΘΕΣΗ(;): ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ "ΑΘΑΝΑΤΗ ΨΥΧΗ"





Ο άνθρωπος πρέπει να γνωρίζει ότι οι ηδονές, οι απολαύσεις, το γέλιο και η ευχαρίστηση, αλλά και οι λύπες, ο πόνος, η μελαγχολία και ο θρήνος, δεν προέρχονται από πουθενά αλλού, παρά μόνο από τον εγκέφαλο…

Ιπποκράτης (460-370 π.Χ.)

Η ανθρώπινη φύση αρέσκεται να βαυκαλίζεται και να εθελοτυφλεί, να κοροιδεύει τον εαυτό της. Είναι υγιέστατο να πιστεύεις βαθιά σε μιαν Αγαθή Θεότητα και σε μιαν Αθάνατη Ψυχή, λύνονται αυτόματα όλα σου τα προβλήματα… Γι’αυτόν τον λόγο, ακόμα κι ο Νομπελίστας Sir Francis Crick, ένας διαπρεπής φυσικός, βιοχημικός και νευροεπιστήμονας, που μαζί με τον James Watson ανακάλυψε το 1955 το DNA, ο γίγαντας αυτός του πνεύματος, διστάζει να πει σταράτα την επιστημονική του Αλήθεια, και την παρουσιάζει σαν κάτι που με «έκπληξη» «ανακαλύπτει». Εισάγει την ανακάλυψη του όχι σαν κάτι αυτονόητο κι αναμενόμενο, όπως θα άρμοζε, αλλά σαν «μια εκπληκτική υπόθεση». Η Ανθρωπότητα έχει συνθηκολογήσει με την ιδέα ότι δεν είναι το κέντρο του Κόσμου, έχει δεχτεί την θεωρία της σχετικότητας και την κβαντική φυσική, αν και όχι σε όλη την έκταση των συνεπειών της, αλλά αποκαλεί την διαπίστωση ότι δεν υπάρχει δυισμός ψυχής-σώματος, μια «εκπληκτική υπόθεση»…

Sir Francis Crick (1916-2004)

«Η Εκπληκτική Υπόθεση είναι ότι «Εσύ», οι χαρές σου και οι λύπες σου, οι αναμνήσεις και οι φιλοδοξίες σου, η αίσθηση της προσωπικής σου ταυτότητας και της ελεύθερης βούλησης, στην πραγματικότητα δεν είναι τίποτα περισσότερο από την συμπεριφορά μιας τεράστιας συνάθροισης νευρικών κυτττάρων και των μορίων τους. (…) Η υπόθεση αυτή είναι τόσο ξένη προς τις αντιλήψεις των περισσότερων σημερινών ανθρώπων, που μπορεί πράγματι να χαρακτηριστεί εκπληκτική.

Οπωσδήποτε, δεν κατανοούμε ακόμη τι ακριβώς συμβαίνει σε πολύ μικρές αποστάσεις (μέσα στον πυρήνα του ατόμου), σε εξαιρετικά υψηλές ενέργειες και σε πολύ μεγάλα πεδία βαρύτητας. Αλλά σε σχέση με τις συνθήκες που συνήθως αντιμετωπίζουμε πάνω στην γη (όπου ένα άτομο μετατρέπεται σε ένα άλλο μόνο υπό πολύ ειδικές περιστάσεις), οι περισσότεροι επιστήμονες θεωρούν πως η ατέλεια των γνώσεών μας έχει ελάχιστη (ή και μηδενική)σημασία όσον αφορά την προσπάθειά μας να κατανοήσουμε τη νόηση και τον εγκέφαλο.

Ένας σημερινός νευροβιολόγος δεν χρειάζεται τη θρησκευτική έννοια της ψυχής για να εξηγήσει τη συμπεριφορά του ανθρώπου και των άλλων ζώων. Αυτό θυμίζει την ερώτηση που έθεσε ο Μέγας Ναπολέων, όταν ο Pierre-Simon Laplace του εξήγησε τη λειτουργία του ηλιακού συστήματος. «Πού εμπλέκεται ο Θεός σε όλα αυτά;», ρώτησε. Ο Laplace του απάντησε: «Μεγαλειότατε, η υπόθεση αυτή δεν μου είναι αναγκαία». Δεν πιστεύουν όλοι οι νευροεπιστήμονες ότι η ιδέα της ψυχής είναι ένας μύθος – ο Sir John Eccles είναι η πιο αξιοσημείωτη περίπτωση – αλλά το πιστεύει σίγουρα η πλειονότητά τους.

Πολλοί μορφωμένοι άνθρωποι, ιδιαίτερα στον δυτικό κόσμο, συμμερίζονται την πεποίθηση ότι η ψυχή αποτελεί μια μεταφορά και ότι δεν υπάρχει προσωπική ζωή πριν από την σύλληψη και μετά τον θάνατο. Μπορεί να αποκαλούν τον εαυτό τους άθεο, αγνωστικιστή, ουμανιστή, ή απλώς ξεστρατισμένο πιστό, πάντως όλοι αρνούνται τα βασικά αξιώματα των παραδοσιακών θρησκειών. Κι όμως, αυτό δεν συνεπάγεται ότι στην καθημερινή τους ζωή σκέφτονται με ριζικά διαφορετικό τρόπο από τους υπόλοιπους ανθρώπους.

Υπάρχουν, φυσικά, μορφωμένοι άνθρωποι, που πιστεύουν ότι η Εκπληκτική Υπόθεση είναι τόσο εύλογη ώστε δεν θα έπρεπε να αποκαλείται εκπληκτική. Υποψιάζομαι ότι πολλοί δεν έχουν αντιληφθεί όλες τις συνεπαγωγές αυτής της αντίληψης. Μερικές φορές μου φαίνεται κι εμένα δύσκολο να αποφύγω την ιδέα του ανθρωπίσκου μέσα στο κεφάλι μας, στην οποία πολύ εύκολα γλυστράει κανείς.
Sir Francis Crick, An Astonishing Hypothesis, 1995
Ελληνική μετάφραση, Εκδόσεις Κάτοπτρο, 1997

Ο «ανθρωπίσκος» στο τελευταίο απόσπασμα είναι ο περίφημος Homunculus. Προσέξτε, όχι ο αισθητηριακός ανθρωπίσκος, ο άλλος, ο φιλοσοφικός, αυτός ο νοητός ανθρωπάκος, που κατοικεί μέσα στην γκλάβα μας και που αντιστοιχεί περίπου στον «εαυτό μας», στο «εγώ μας» ή στην «ψυχή μας». Αυτός ο ανθρωπίσκος κατοικεί μεν στο κεφάλι μας, δηλαδή στο σώμα μας, αλλά δεν είναι το σώμα μας, είναι απλά ο κυβερνήτης του σώματος αυτού, όπως περίπου οι πιλότοι ενός F-16 δεν είναι το F-16… και όταν αυτό αρχίσει να κάνει νερά, πηδάει με το αλεξίπτωτο και σώζεται… Αυτή είναι η απατηλή νοητική εικόνα που έχει η συντριπτική πλειοψηφία των ανθρώπων για την συνείδηση, για το σώμα, και για την "Σωτηρία" – τη "μετά Θάνατον ζωή"...

[...]

[προδημοσίευση από το "Ταξίδι Χωρίς Επιστροφή"]

6 σχόλια:

nonplayer είπε...

Γιαυτό εγώ πάντα ήμουν υπέρ της παραγγελίας Mirage-2000 αντί για F-16, αλλά κανείς ποτέ δεν άκουσε τον ανθρωπίσκο μου...

Πλούτος το κείμενο, Μαυρόγατε!

cyrus είπε...

Να προσθέσω, φίλε μου, ότι οι επιστήμονες που πιστεύουν στο Θεό, την ψυχή κ.τ.λ. (και καλά κάνουν, οι άνθρωποι), δεν κατέληξαν εκεί μέσω της επιστημονικής παρατήρησης και μελέτης, αλλά η πίστη αυτή τους εμφυτεύτηκε από τα γεννοφάσκια τους, όπως συμβαίνει σχεδόν με όλους μας...

Ανώνυμος είπε...

Η τελευταία σου παράγραφος μου θύμισε τη διαμάχη software-hardware. Και επίσης το παρακάτω παράδειγμα:
Οι φωτογραφίες στην εφημερίδα είναι ένα σύνολο από κουκίδες. Αν αυτές τις κουκίδες τις δεις από την σωστή απόσταση βγάζουν νόημα. Εκφράζουν μια ιδέα. Και μάλιστα εκφράζουν μια ιδεά γιατί πολύ απλά δεν είναι κουκίδες τυχαία ριγμένες σε ένα χαρτί. Είναι κουκίδες που ακολουθούν μια τάξη, αλλά και μια πολυπλοκότητα που υπερβαίνει ένα κρίσημο σκαλοπάτι. Η ιδέα που υλοποιεί η εικόνα με τις κουκίδες είναι ανεξάρτητη και από τις κουκίδες και από το χαρτί της εφημερίδας. Ακόμα και αν εξαφανίσεις όλες τις εφημερίδες που έχουν τη συγκεκριμένη εικόνα, η ιδέα (η σκηνή που απεικόνιζε η φώτο) υπάρχει.
Τώρα ο εγκεφαλός μας έχει μια άλφα πολυπλοκότητα, και μια δομή που του επιτρέπουν να παράσχει νοημοσύνη. Δηλαδή η νοημοσύνη παράγεται από τον εγκέφαλο (υλικό κομμάτι). Το ερώτημα είναι μπορεί να υπάρχει χωρίς τον εγκέφαλο. Μάλλον όχι. Το επόμενο ερώτημα είναι, μπορεί να αποθηκευτεί σε κάποιο μέσο ή σε κάποιο άλλο εγκέφαλο. Δηλαδή αν μπορούσαμε να να πάρουμε αυτή τη στιγμή ένα snapshot του εγκεφάλου μας και τον αναπαράγαμε μέχρι και το τελευταίο άτομο στο εργαστήριο τί θα πέρναμε; (το snapshot της τελευταίας στιγμής έχει σημασία γιατί ο εγκέφαλος εξελίσσεται με το χρόνο, πως αλλιώς π.χ. αποθηκεύονται οι μνήμες). Η νοημοσύνη θα ήταν ίδια; Η προσωπικότητα θα ήταν ίδια; Και αν ήταν ίδια μήπως τελείως θεωρητικά αποδεικνύουμε ότι η νοημοσύνη (ότι και αν νοημοσύνη σημαίνει) παράγεται από αλλά μπορεί να υπάρξει ανεξάρτητα από ένα συγκεκριμένο εγκέφαλο;
Εγώ δεν μπορώ να αποδείξω τίποτα. Είτε επειδή είμαι βλάκας (πολύ πιθανό) ή/και επειδή δεν είμαι προγραμματισμένος να μπω σε τέτοιο αυτοσυνέπει mode. Κάτι σαν το Excel δηλαδή που όταν κάνεις κυκλική αναφορά καίει λάδια.

Μαύρος Γάτος είπε...

Καλησπέρα! Βρήκα επιτέλους το σκίσο του Homunculus που νόμιζα ότι είχα χάσει.

Και κάτι ακόμα, το να μην πιστεύεις στην αθάνατη Ψυχή", δεν σημαίνει φυσικά ότι δεν πιστεύεις σε τίποτα...

Σ;)

άσκεπος είπε...

Είναι σχεδόν βέβαιο ότι οι υποθέσεις του Crick είναι σωστές. Αυτό όμως είναι τρομακτικό, από την άποψη ότι όλες οι έννοιες χάνουν την αξία τους και σχετικοποιούνται. Το ότι η έννοια της "ελευθερίας" γίνεται πολύ πιο σχετική, επειδή υπόκειται σε συγκεκριμένους κανόνες της φυσικής και της χημείας, μόνο να μας καθηλώσει μπορεί, γιατί μετά γεννάται η επιθυμία για τον έλεγχο των μηχανισμών που κάνουν το "σύστημα" να λειτουργεί. Έτσι όμως, η έννοια της λογικής περνάει και αυτή σε άλλη φάση. Γιατί, αν έχουν βρεθεί (που έχουν βρεθεί - π.χ. μέθοδοι προπαγάνδας, διαφήμισης, ταινίες και βιβλία) τρόποι να οδηγούν σε συγκεκριμένες συμπεριφορές / αντιδράσεις, το φάντασμα των λοβοτομημένων πληθυσμών με περιορισμένη λογική γίνεται ολοένα και πιο φανερό στον ορίζοντα. Τον ρόλο που είχε δηλαδή μέχρι σήμερα η κοινωνία, με τους κανόνες-απαγορεύσεις της, τον ενισχύει η επιστήμη. Το αν αυτό βοηθάει την απελευθέρωση του ανθρώπου...

Μαύρος Γάτος είπε...

Exiled, όντως προκύπτουν πολλά και συγκλονιστικά ζητήματα από μια τέτοια παραδοχή. Αλλά ο Crick δενέκανε μιαν απλή "υπόθεση", όπως λέτε. Την απέδειξε επιστημονικά, και μάλιστα την θεμελίωσε πολύ γερά... Σάς συνιστώ να διαβάσετε το βιβλίο, είναι ένας τόμος πεντακοσίων σελίδων, και αυτά που μετέφερα εδώ δεν είναι παρά τα συμπεράστατα του τέλους....