ΣΧΕΤΙΚά Με Τα όΡΙΑ ΤΟυ ΑΛΛΗΛΟΣΕΒΑΣΜΟύ: Οι ΑΡΧέΣ ΤηΣ Μη-ΒίΑΣ, ΤηΣ ΔΡάΣΗΣ Και ΤηΣ ΠΡΩΤΑΡΧΙΚόΤΗΤΑΣ

.

Το ζήτημα των ορίων είναι κεντρικό στις ανθρώπινες σχέσεις καθε μορφής, είτε αυτές είναι συγγενικής, φιλικής, επαγγελματικής ή κοινωνικής φύσης. Ο σεβασμός των ορίων είναι η βασική προϋπόθεση αυτού που αποκαλείται "αλληλοσεβασμός". Πριν όμως από τον σεβασμό των ορίων, προηγείται η οριοθέτησή τους, ο καθορισμός των Νόμων. Οι Νόμοι οφείλουν να καθορίζουν τα όρια, και η εφαρμογή των Νόμων  πρέπει να υπερασπίζεται τα όρια αυτά.

  Είναι γνωστή η "αρχή της μη-βλάβης" του Τζων Στιούαρτ Μιλλ, που όμως δικαιολογημένα επικρίνεται από τους περισσότερους ως εξαιρετικά ατελής. Κι αυτό γιατί η αρχή του Μιλλ εστιάζει στο θέμα από "φιλελεύθερη" πλευρά μεν, από μη ανθρωπιστική πλευρά δε. Αυτό είναι παρεμπιπτόντως και το γενικότερο πρόβλημα του φιλελευθερισμού, κατά τη γνώμη μου.


Είναι πασίγνωστη επίσης η ρήση του Βολταίρου (;) "η ελευθερία μου σταματά εκεί που αρχίζει η δική σου", που κάποιο πειραχτήρι τη μετέτρεψε σε "η ελευθερία μου σταματά εκεί που  αρχίζει η μύτη σου". Ας θεωρήσουμε λοιπόν αξιωματικά πως η φυσική βία κάθε μορφής, είτε αφορά σπασμένες μύτες ή όχι, είναι αυτονόητα πέρα από τα όρια. Τί γίνεται όμως με την περαιτέρω οριοθέτηση της ελευθερίας; Ποιός σοφός Σολομώντας θα καθορίσει το Νόμο, πότε μια μη βίαιη πράξη ενός ατόμου ή ενός κοινωνικού συνόλου (* Σημείωση) παραβιάζει τη ελευθερία ενός άλλου ατόμου ή συνόλου, και πότε όχι;

Προτείνω εδώ την αρχή της προτεραιότητας της δράσης: όταν υπάρχει διαφωνία ως προς τα όρια της ελευθερίας, το δίκιο αρμόζει να το έχει εκείνος που παρεμποδίζεται να δράσει, κι όχι εκείνος που επιδιώκει την αναστολή της δράσης. Για παράδειγμα, αν εγώ θέλω να αμφισβητήσω την ύπαρξη του Θεού και κάποιος θίγεται, δεν μπορεί η παθητική του αντίδραση ("προσβολή") να μ' εμποδίσει να εκφραστώ. Αν θέλω να κολυμπήσω γυμνός αλλά κάποιος "ντρέπεται" τη γύμνια μου, το δίκιο το έχω εγώ και είναι άδικο να περιοριστεί η ελευθερία μου με βάση την "παραβίαση" των υποκειμενικών ορίων του άλλου. 

Αυτά όταν υπάρχει σύγκρουση μιας δράσης με μιαν αντίδραση. Τί γίνεται όμως όταν μία δράση συγκρούεται με μιαν άλλη δράση; 

Τότε πρέπει να ισχύει η αρχή της πρωταρχικότητας. Αν εγώ θέλω να κοιμηθώ κι ο άλλος θέλει να μαστορεύει και να θορυβεί τρεις η ώρα το πρωί, σταθμίζεται η βαρύτητα του ύπνου τη νύχτα και του μαστορέματος τη νύχτα και προφανώς υπερισχύει εκείνη του ύπνου, άρα απαγορεύεται το μαστόρεμα τη νύχτα. Το αντίστροφο ισχύει στις δέκα το πρωί, όταν πρωταρχική είναι η ανάγκη για δράση, κι όχι για ύπνο.  Ακόμα ένα παράδειγμα: Αν εγώ θέλω να οδηγώ μεθυσμένος, υπερισχύει της ελευθερίας μου  η ελευθερία του άλλου να οδηγεί ζωντανός.


Εν κατακλείδι, οι αλληλοσυμπληρούμενες αρχές της μη βίας, της δράσης και της πρωταρχικότητας νομίζω πως καλύπτουν σχεδόν τέλεια τα των ανθρώπινων. Τουλάχιστον εγώ δεν μπορώ να βρω κάποιο κενό, παρόμοιο μ' εκείνα της αρχής της μη-βλάβης. 

Περιμένω τις απόψεις σας με μεγάλο ενδιαφέρον, και τις αντιρρήσεις σας με ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον! 

Σ;ο)


* Σημείωση: Μια σημαντική ειδική περίπτωση είναι εκείνη όπου η δράση δεν συνιστά άμεση άσκηση βίας προς κάποιο άτομο ή κοινωνικό σύνολο, αλλά προς το φυσικό περιβάλλον: τότε η προτεραιότητα είναι φυσικά η διαφύλαξη του κοινού αγαθού, του περιβάλλοντος.