Ο ΜαύΡοΣ ΚύΚΝοΣ

Απόσπασμα από το μελλοντικό μου βιβλίο "Το ΤαΞίΔι τηΣ ΕπιΣτροΦήΣ"

"ΕΝ ΑΡΧή ηΝ Ο ΛόΓΟΣ",
μα ο ΛόΓΟΣ ήταν μόνο η Αρχή!

Ο Μαύρος Κύκνος ήταν για αιώνες το σύμβολο του ανύπαρκτου, του παράλογου, του εξωφρενικού. Κάτι σαν τα πράσινα άλογα και την κανέλλα στην κορφή. Πώς όμως αποδεικνύει κανείς πως ΔΕΝ υπάρχουν Μαύροι Κύκνοι;

H Ανθρώπινη σκέψη (Θεολογία, Φιλοσοφία, νεογέννητη Επιστήμη) θεωρούσε κάποτε το Λόγο, τη Γλώσσα ή/και τη Λογική, σαν το υπέρτατο εργαλείο για την κατανόηση του Κόσμου. Αξιώματα όπως τα «ο Θεός είναι άκτιστος, τριαδικός και παντοδύναμος», «ο Ήλιος περιστρέφεται γύρω από τη Γη», «η Γη είναι επίπεδη», ακόμα και αξιώματα του τύπου «ένα βαρύ σώμα πέφτει πιο γρήγορα από ένα ελαφρύ» ή «δεν υπάρχουν μαύροι κύκνοι» ή το «τσιγάρο προκαλεί καρκίνο», είτε ήταν αυταπόδεικτα ή αυτοακυρούμενα, είτε μπορούσαν όπωσδήποτε ν’ αποδειχθούν ή να απορριφθούν με αποκλειστικό εργαλείο το Λόγο. Έτσι τουλάχιστον πίστευαν τότε οι πιο φωτισμένοι από τους ανθρώπους, δηλαδή οι Πρόγονοί μας, οι Αρχαίοι Έλληνες. Λαμπρό παράδειγμα οι φυσικοί φιλόσοφοι και ο Σωκράτης, με τη μαιευτική του μέθοδο ("όλη η Αλήθεια βρίσκεται ήδη μέσα στον καθένα μας κι αρκεί κανείς να βρει τον τρόπο να την εκμαιεύσει"), παράδειγμα προς αποφυγήν οι Αττικοί Σοφιστές, οι σύγχρονοι δικηγόροι, και ο μέσος Νεοέλληνας. Αν πεις πχ στο μέσο Νεοέλληνα «το κάπνισμα σκοτώνει» θα σπεύσει να σε αποστομώσει με το ατράνταχτο επιχείρημα πως ο Θείος του ο Βρασίδας καπνίζει σαν φουγάρο από εφτά χρονών, έχει φτάσει αισίως τα 107, και θα πεθάνει υγιέστατος, μάλλον από υπερβολική δόση οξυγόνου.

Πολύ αργότερα στην εξέλιξη της ανθρώπινης σκέψης ήρθε ο Εμμανουήλ Καντ, και είδε πως ο Καθαρός (Ορθός) Λόγος έχει περιορισμούς. Για μας του 21ου αιώνα η διαπίστωση αυτή φαίνεται αυτονόητη, αλλά στην εποχή της συνιστούσε μια σιωπηλή επανάσταση- ήταν το πρώτο τράνταγμα στα θεμέλια του οικοδομήματος του Ορθού Λόγου. Πολύ αργότερα, ο Βιτγκενστάιν (φιλόσοφος του 20ου αιώνα) ολοκλήρωσε το χτύπημα κι «αποδόμησε» (διέλυσε) τελειωτικά το Λόγο, «αποδεικνύοντας» πως δεν είναι παρά ένα περιορισμένης εμβέλειας εργαλείο που διαθέτουμε, εμείς οι άνθρωποι, για να επικοινωνούμε. Όπως οι γάτες διαθέτουν έναν περιορισμένο αριθμό παραλλαγών του «μιάου», που με αυτές μάλλον δεν θα μπορούσαν να εκφράσουν τις αρχές της πυρηνικής φυσικής, έτσι, ακόμα και οι πιο ιδιοφυείς από εμάς, διαθέτουμε πεπερασμένες (περιορισμένες) δυνατότητες Λόγου, που δεν αρκούν για να περιγράψουν, πολύ περισσότερο δε για να κατανοήσουν, το Σύμπαν.

Ο Λόγος αυτός μόνο "καθαρός" δεν είναι, αφού είναι αναγκασμένος να προσαρμόζεται στην εκάστοτε γλώσσα που χρησιμοποιεί ο εκφραστής του, που είναι λιγότερο ή περισσότερο πλούσια, 

υποκρύπτει αρχέτυπα και συμβολισμούς, και 

φέρει αδρές ή ανεπαίσθητες αποχρώσεις, έτσι ώστε να επιδέχεται ποικίλες ερμηνείες και παρερμηνείες- ρωτήστε και τον Θείο μου τον Ουμπέρτο (Έκο) να σάς πει για τη "Σημειολογία στην καθημερινή ζωή". Όπως και νά ’χει, αιώνες τώρα έχει πάψει να θεωρείται ικανοποιητική μια «λογική» (σοφιστική) απόδειξη, και δεν πά’να πνιγεί ο προαναφερθείς θεριακλής ανηψιός στο ντουμάνι του, μαζί με το Θείο του το Βρασίδα. Αυτό οφείλεται στην εξέλιξη της Επιστήμης, που παραμέρισε την θεωρητική πολυλογία και έβγαλε στο προσκήνιο την Υπόθεση που αποδεικνύεται ή απορρίπτεται μέσω της Παρατήρησης και του Πειράματος, με τη βοήθεια όλο και πιο πολύπλοκων επιστημονικών οργάνων και εργαλείων. Παράλληλα, η Διαλεκτική, που την εφηύρε ο Χέγκελ και την βελτίωσαν προς το ορθολογικότερο οι πρακτικότεροι από τους μαθητές του, όπως ο Σοπενχάουερ και (ναι) ο Μάρξ, συμπλήρωσαν το παζλ της Επιστήμης με την έννοια της διαρκούς μεταβολής, που πρώτος είχε συλλάβει ο Ηράκλειτος («τα πάντα ρει», «δις εις τον αυτόν ποταμόν ουκ αν εμβαίης»), και μ’ ένα εξαιρετικό θεωρητικό εργαλείο, την ευφυή τριπλέτα Θέση- Αντίθεση- Σύνθεση, που πριν δεν την είχε συλλάβει κανείς. 

Έτσι η Επιστήμη, που τον καιρό του γίγαντα Νεύτωνα θεωρούνταν αιώνια, αλάθητη κι άτρωτη, έμαθε να είναι μετριοπαθής, τόσο ως προς την σχετικότητα της Αλήθειας της και όσο και ως προς τα αποτελέσματα των Ερευνών της. Η Αρχή της Απροσδιοριστίας και η θεωρία της Σχετικότητας θα ήταν το επιστέγασμα αυτής της διαπίστωσης, αν δεν υπήρχε η Κβαντική Φυσική, που είναι ακόμα πιο παράξενη… 


Αν και ήταν εξίσου επώδυνη με την συνειδητοποίηση πως ο Άνθρωπος και η Γη του δεν είναι το κέντρο του Σύμπαντος, η Ανθρωπότητα κατέκτησε τελικά τη Γνώση πως η Επιστήμη 

δεν είναι αλάθητη Βίβλος, 

παρά τις μεγάλες προόδους της και την τεράστια και αδιαμφισβήτητη αξία των πρακτικών εφαρμογών τους: η Επιστήμη εξελίσσεται διαρκώς, συμπληρώνεται, μπορεί ακόμα και να αυτοαναιρείται, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν κατέχει ένα διαρκώς αυξανόμενο μέρος της Αλήθειας. Ή πως πρέπει να ξαναγυρίσουμε στη Σοφιστεία. 

Όλα αυτά σημαίνουν πως δεν μπορείς με τα λόγια να μού «αποδεικνύεις» πως δεν υπάρχουν Μαύροι Κύκνοι, όσο δεν παρατηρείς ένα στατιστικά σημαντικό δείγμα κύκνων και όσο δεν μετράς αντικειμενικά το χρώμα τους, με το φασματοσκόπιο, κι όχι με το εύπιστό σου μάτι. Δεν με πείθεις χωρίς αποδείξεις. Το πρόβλημα όμως είναι πως ακόμα κι αν παρατηρήσει εκατομμύρια κύκνους, ακόμα κι αν μετρήσει με την τελειότερη ακρίβεια το μήκος κύματος του ορατού φάσματός τους, και είναι όλοι τους ανεξαιρέτως λευκοί, όσο κι αν φαίνεται απίθανο να υπάρχουν Μαύροι Κύκνοι, κάποια στιγμή, μπορεί ν’ ανακαλυφθεί η Αυστραλία…

...και οι Μαύροι της Κύκνοι!

Μιλτιάδης Θαλασσινός 2011